Dobrze Urodzony Blog

Znalazłem ostatnio w internecie świetny tekst opisujący różnicę między dobroczynnością „altruistyczną” a chrześcijańską napisany ponad 100 lat temu: „Tańcząca dobroczynność” ks. Karola Niedziałkowskiego. Temat jest ciągle aktualny, i sądzę, że autor świetnie go omówił, mimo że kompletnie się nie zgadzam z jego poglądami. Zacytuję najważniejszy fragment: Od razu widzimy olbrzymią różnicę między taka a chrześcijańska dobroczynnością; ta ostatnia czyni wszystko dla Boga i dla bliźniego, o sobie, przynajmniej w tym życiu, nie myśli, owszem siebie poświęca. Poświęca na zetknięcie się osobiste z nędzą, bólem, głupotą; o zabawie przy tej sposobności nie marzy nawet, rozgłosu, sławy, zadowolenia, próżności unika starannie. Dobroczynność świecka, czyli filantropia, przeciwnie ucieka się do egoizmu, podnieca go, schlebia człowiekowi, trąbi o jego piękności, zasługach, dobroci i cnotach dlatego tylko, żeby przy tej sposobności wyżebrać grosik dla ubogiego. Kiedy pierwsza podnosi człowieka moralnie nie tylko przez miłosierdzie względem bliźniego, ale także przez umartwianie się, przezwyciężanie i poświęcanie siebie, druga przeciwnie, jeśli nie poniża, to już w żadnym razie nie podnosi. Ona rozbawia człowieka, wyzyskuje jego egoizm chęć rozrywki, jako środek zdobycia jałmużny. Jest więc nędzną i poziomą w porównaniu do chrześcijańskiej.

Poświęcanie się na osobiste zetknięcie z nędzą, bólem i głupotą, umartwianie się, przezwyciężanie i poświęcanie siebie to zajęcia, które mogły zapewne człowieka wysoko urodzonego doprowadzać do szału. Nic dziwnego, że nikt ich raczej nie praktykował. Ale zwróćmy uwagę, co mogły wywołać takie postulaty w umysłach ludzi ubogich. Oto Chrystus każe bogatym umartwiać się i służyć biednym – tylko dlatego, że są biedni! Z samego faktu ubóstwa należy nam się pomoc! Jesteśmy dziećmi tego samego Boga, musisz nam pomóc, to twój obowiązek! Taka idea była idealnym podłożem dla rozwoju idei socjalistycznej, która, jak wiemy, już wkrótce zawładnęła sporą częścią Europy.

Na stosunek autora do dobroczynności ma wpływ wiara w istnienie nadprzyrodzonego porządku, który zostanie nam objawiony po naszej śmierci i, być może, nie będąc gotowymi na jego przyjęcie, zostaniemy potępieni. Ciągła obsesja związana z rychłym zetknięciem się w zaświatach z absolutną prawdą jest charakterystycznym rysem wszystkich religii monoteistycznych. Ale moralność nie może być absolutna, bo możemy mówić o niej tylko w kontekście podejmowania przez nas konkretnych życiowych decyzji. Jak pisał Ludwig von Mises w „Ludzkim Działaniu”: Ludzie działający stosują w swoim języku stopniowanie, które wyrażają przez stopień wyższy i najwyższy. Tymczasem absolutność nie jest stopniem. Jest pojęciem ograniczającym. Absolut nie daje się określić, pomyśleć, wyrazić. Jest koncepcją utopijną. Nie ma doskonałej radości, doskonałych ludzi, wiecznej szczęśliwości. Człowiek poszukujący absolutu jest o wiele bardziej niebezpieczny, niż cyniczny hedonista. Opisywani przez ks. Niedziałkowskiego bogacze wydający setki rubli na bal, na którym dawali po pięć rubli potrzebującym, już 16 lat po opublikowaniu tekstu zajęli się masowym mordowaniem. Czemu? Być może wierzyli, że pójdą za to do nieba.

Trzeba dodać, że nie jestem zwolennikiem altruizmu i dobroczynność oparta na tej idei nie jest dla mnie ideałem. Altruista szuka poczucia własnej wartości w tym, że może choćby przez chwilę stać się kimś bezinteresownym, chrześcijanin poszukiwanie tego uczucia sprowadza do rangi wszeogarniającego, nadającego sens życiu rytuału. Egoista przestaje się oszukiwać: piękne jest to, co daje siłę i radość życia. Brzydkie jest to, co przynosi słabość i śmierć.